Afbeelding boven: De Brandenburgpoort in de ruïnes van Berlijn. Bron: Wikimedia.
De Slag om Berlijn
In april 1945 vond één van de laatste grote slagen van de Tweede Wereldoorlog plaats die binnen Europa werd uitgevochten. De Slag om Berlijn vond plaats tussen 16 april en 2 mei 1945 en eindigde in een Sovjet-overwinning en in de Sovjetbezetting van Oost-Duitsland.
Na een eerder offensief had het door Nazi-Duitsland stormende Rode Leger tijdelijk halt gehouden op zo’n 60 kilometer ten oosten van Berlijn. Dit had Berlijn kans gegeven een verdedigingsplan te maken. Op 16 april 1945 vielen de Sovjettroepen, waaronder ook het Poolse Eerste en Tweede leger, Berlijn vanuit het zuiden en oosten aan, terwijl een derde groep Duitse troepen die ten noorden van de stad opgesteld stonden aanviel. Het daadwerkelijk binnenvallen van Berlijn bleek echter moeilijker dan verwacht. Na enkele gevechten wist het Rode Leger uiteindelijk de gehele stad te omsingelen, maar dit ging ten kostte van veel levens en tijd. Het Sovjetleger werd (met name ’s nachts) ondersteund door de Britse RAF, die in de nachten van 15, 17, 18, 19 en 20 april met tientallen Mosquito bommenwerpers Duitse stellingen in Berlijn aanviel.
Op 20 april 1945 werd Hitler, op zijn 56e verjaardag, gewekt door het geluid van Sovjetartillerie. Deze artillerieaanval zou niet stoppen tot aan de overgave van de stad op 2 mei. Hitler liet Berlijn aanmerken als frontstad en probeerde troepen buiten Berlijn de stad te laten ontzetten, maar dit liep op niks uit. Op 21 april 1945 bereikten de eerste Sovjettroepen de straten van Berlijn, waar het vervolgens tot huis-aan-huis gevechten kwam met Duitse militairen die zich kostte wat het kost niet aan de Sovjets wilden overgeven. De burgerbevolking van Berlijn probeerde ondertussen zo onzichtbaar mogelijk te zijn, en wilde zich onttrekken aan aandacht van zowel het Duitse als het Sovjetleger.
Afbeelding boven: Een verwoeste straat in Berlijn. Bron: Wikimedia.
Hitler bevond zich deze gehele periode in de Führerbunker. Toen op 29 april de eerste Sovjet troepen de Moltkebrug overstaken, tekende Hitler zijn testament en trouwde hij met Eva Braun. Op 30 april 1945 om 06.00 uur begon de Sovjetaanval op de Reichstag. Dit gebouw was stevig verdedigd door de Duitse troepen, onder meer door een FLAK-toren die 12,8 cm granaten verschoot die twee kilometer verder op het dak van een toren stond. Na felle gevechten lukte het uiteindelijk om een van de torens van de Reichstag te veroveren, en om 23.00 uur werd de rode vlag gehesen. Van dit moment was echter geen ‘officiële’ foto gemaakt. De bekende foto van de Sovjet-vlag op de Reichstag is in de dagen daarna in scene gezet voor propagandedoeleinden.
Afbeelding boven: De bekende foto van de Sovjetvlag op de Reichstag. Bron: Wikimedia.
Nadat Hitler en Joseph Goebbels op respectievelijk 30 april en 1 mei 1945 zelfmoord pleegden werd op 2 mei 1945 besloten om Berlijn over te geven. Het duurde nog tot de middag voor de laatste verdedigers van de Reichstag, waar nog altijd fel gevochten werd, zich ook overgaven. Een dodenaantal is door incomplete archieven en propaganda lastig vast te stellen. Vermoedelijk kwamen rond de 81.000 Sovjetmilitairen en 92.000 tot 100.000 Duitse militairen om het leven. Dit zijn gigantische aantallen, waarbij nota bene het aantal burgerslachtoffers onbekend is.
Door Lisette van Wingerden