Abeelding boven: De S.S. Arcona in 1927. Bron: wikimedia.
Scheepsramp met de ss Cap Arcona
Op 3 mei 1945 vond een tragische ramp plaats in de Lübecker Bocht. Na een RAF-bombardement vergingen hier de Duitse schepen de ss Cap Arcona en de ss Thielbeck. Op de ss Cap Cardona bevonden zich 5000 gevangenen uit concentratiekamp Neuengamme, en op de Thielbeck waren 2800 gevangenen aanwezig. Ruim 7000 opvarenden van de schepen, waaronder ongeveer 300 Nederlanders, kwamen om.
De ss Cap Carona was oorspronkelijk een passagiersschip, dat in de loop van de Tweede Wereldoorlog door de Duitse Kriegsmarine was gevorderd. In 1944 werd het bijvoorbeeld ingezet voor de evacuatie van bijna 26.000 Duitse soldaten uit Oost-Pruisen die op de vlucht waren voor het snel naderende Rode Leger. De ironie wilde dat de ss Cap Arcona in 1943 nog gebruikt was voor filmopnames voor een nazi-film vol anti-Britse propaganda over de Titanic.
In het voorjaar van 1945, toen het Duitse verlies op handen leek, werd door SS-Reichsführer Himmler opdracht gegeven om het concentratiekamp Neuengamme nabij Hamburg te ontruimen. De gevangenen werden van het kamp overgebracht naar drie schepen, die een soort drijvende concentratiekampen werden. Er bestaan vermoedens dat het plan was om deze schepen op een bepaald moment te laten zinken, om te voorkomen dat de gevangenen levend in geallieerde handen zouden vallen om zo de verschrikkingen van de kampen verborgen te houden. Ook bestonden er mogelijk plannen om een nieuw, geheim, kamp bij de Baltische Zee of in Noorwegen te maken en de gevangenen daar onder te brengen. Toen mei 1945 aanbrak stond de Britse 11th Tank Division voor Lübeck, en lag de Lübecker Bocht vol schepen. Er lagen veel oorlogsschepen en onderzeeboten, maar daartussen lagen ook, bijna onherkenbaar, de drie schepen met gevangenen. Het Rode Kruis had de RAF op de hoogte gebracht van de aanwezigheid van de concentratieschepen, maar deze informatie zou de piloten die bij de uiteindelijke aanval betrokken waren niet bereiken. De Britse piloten dachten waarschijnlijk dat de schepen vol Duitse militairen zaten die op weg waren naar Scandinavië. De aanval vond die dag in drie golven plaats, waarbij de gehele Lübecker Bocht onder vuur kwam te liggen. In totaal zonken er 23 schepen er raakten er nog eens 115 zwaar beschadigd. Van de drie drijvende concentratieschepen waren van één, de ss Deutschland, alle mensen aan boord al geëvacueerd naar ss Athen, die al naar de kant was gehaald. Dit schip met 2000 gevangenen aan boord werd wel beschoten, maar zonk niet. De andere twee schepen hadden niet zoveel geluk. De Thielbek zonk binnen 20 minuten, en ook de Cap Carona ging ten onder, waarbij 90 procent van de personen aan boord omkwamen. Zestien bemanningsleden waaronder de kapitein en 600 SS’ers overleefden de ramp, evenals slechts 350 van de 5.000 gevangen die aan boord waren. Gevangenen die het lukte het water, dat slechts een graad of 6 was, te bereiken werden door SS’ers op andere schepen beschoten. Onder de Nederlandse doden bevonden zich Louis de Visser, voorheen fractievoorzitter van de CPN in de Tweede Kamer, tennisser en verzetsman Robert de Brauw en kunstenaar Henk Henriët.
Afbeelding boven: De brandende ss Capona. Bron : wikimedia.
Het blijft onduidelijk welke informatie het Britse strijdkrachten precies hadden over de schepen, en hoe dat besluiten beïnvloed heeft. In 2045 zullen de laatste Britse archieven over de gebeurtenis openbaar gemaakt worden, wellicht wordt er dan meer duidelijk over hoe dit drama kon plaatsvinden.
Door Lisette van Wingerden