Afbeelding boven: Een Duitse nachtopname van Mers-el-Kebir op 11 juli 1944. Hierop zijn de haveninstalaties en het drukke scheepsverkeer goed zichtbaar. Bron: Collectie Bombs Away B.V.
Aanval op Mers-el-Kébir
Op 3 juli 1940 viel een eenheid van de Britse Royal Navy een deel van de Franse vloot die bij Mers-el-Kébir aan de kust van Algerije lag. Bij de aanval kwamen 1297 Fransen om. Groot-Brittannië was niet in oorlog met Frankrijk, maar was bang dat de Franse vloot in Duitse handen zou vallen. De aanval was voor de rest van de wereld, maar met name voor de Verenigde Staten, het sein dat Groot-Brittannië niet van plan was de oorlog tegen Duitsland op te geven.
Aanleiding voor deze aanval was de wapenstilstand die op 22 juni 1940 werd getekend tussen Duitsland en Frankrijk. Als Duitsland de Franse marine zou overnemen zou dat de machtsbalans op zee om kunnen gooien, en zou de Duits-Franse vloot een bedreiging gaan vormen voor de handel binnen het Britse Rijk. Hoewel Duitsland in het wapenstilstandsverdrag beloofde van de Franse vloot af te blijven had men er in het Verenigd Koninkrijk weinig vertrouwen in. De Franse admiraal Darlan probeerde de Britse prime-minister Winston Churchill gerust te stellen op dit punt, en die eiste op zijn beurt dat de Franse vloot zich of bij de Britse zou aansluiten, of zo geneutraliseerd zou worden dat ze nooit in handen van Duitsland of één van Duitslands bondgenoten zou vallen. Toen een deel (zo’n 40%) van de Franse vloot echter in een Noord-Afrikaanse haven kwam te liggen, binnen bereik van Italiaanse troepen in Libië, én maarschalk en collaborateur Philippe Pétain daarnaast een regering die het einde van de oorlog als doel had op leek te zetten begonnen de Britten een plan te maken om de Franse vloot zelf te neutraliseren. Er werd nog geprobeerd om door middel van onderhandelingen de Franse vloot zich bij de Britse marine aan te laten sluiten, maar deze liepen al snel op niets uit. Op 3 juli 1940 begon de aanval met negen Britse vliegtuigen die vijf mijnen in de haven wierpen. Vijf Franse vliegtuigen stegen op om de Britse toestellen de onderscheppen, en zij wisten één vliegtuig neer te halen. Het verlies van de tweekoppige bemanning van dit toestel zouden de enige Britse doden van de aanval zijn. De aanval werd over de daaropvolgende dagen uitgestrekt.
Afbeelding boven: Het schip Dunkerque onder vuur. Bron: wikimedia.
Na enkele mislukte onderhandelingspogingen openden de Britten het grote vuur. Bij het derde Britse salvo het Franse schip Bretagne geraakt, waarna het schip met 977 man aan boord om 06.09 uur zonk. Ook andere Franse schepen raakten beschadigd, maar hun bemanningen wisten te voorkomen dat ze zonken.
Niet heel verbazingwekkend zorgde de aanval voor een flinke knauw in de relatie tussen Frankrijk en Groot-Brittannië. Nazi-Duitsland maakte graag van de gebeurtenis gebruik voor propagandadoeleinden. Binnen de Britse politiek waren de meningen over de actie ook verdeeld, bij sommigen heerste de angst dat dit de wereld zich tegen Groot-Brittannië zou laten keren. Churchill was echter vooral bezig met de reactie van de Verenigde Staten, en hij ging er vanuit de VS onder de indruk zouden zijn van de actie. De VS vonden de actie inderdaad begrijpelijk, en het heeft weinig grote gevolgen gehad voor het verdere verloop van de Tweede Wereldoorlog. Er bestaat nog altijd discussie onder historici over of de aanval een tactische misser was of niet.
Afbeelding boven: De Mogador na een treffer. Bron: Wikimedia.
Door Lisette van Wingerden