De Rots gebombardeerd
Een kaart van Gibraltar met bovenaan de Marokkaanse kust en rechts Spanje
Al eeuwen lang was Gibraltar een Britse vesting in het Middellandse Zeegebied. Gibraltar werd in 1704 tijdens de Spaanse Successieoorlog door een Engels-Nederlandse troepenmacht op Spanje veroverd. Het gebied werd vervolgens in 1713 bij de Vrede van Utrecht voor eeuwig overgedragen aan het Koninkrijk Groot-Brittannië. De Rots, zoals Gibraltar ook wel treffend wordt genoemd, ligt zowel aan de Atlantische Oceaan als de Middellandse Zee en heeft een goed verdedigbare haven. Hierdoor had Gibraltar een groot strategisch belang. Zo ook tijdens de Tweede Wereldoorlog: het stond het Verenigd-Koninkrijk toe om een grote controle uit te oefenen over het maritieme verkeer van en naar het mediterrane gebied. Duitse schepen konden zo uit de Middellandse Zee geweerd worden, terwijl Italiaanse schepen geen toegang hadden tot de Atlantische Oceaan. De haven en stad kregen dan ook verschillende aanvallen te verduren, van bombardementen door Vichy Frankrijk tot de Italiaanse bemande torpedo’s en ‘kikvorsmannen’.
Een Franse Lioré-et-Olivier Leo 451 bommenwerper
In juni 1940 werd daarom alvast bijna de gehele bevolking geëvacueerd. In de eerste plaats was het de bedoeling om de Gibraltarezen naar Casablanca te verschepen, maar door de installatie van Vichy Frankrijk kon dit plan niet meer doorgaan. Terug naar Gibraltar kon volgens de Britse generaal Liddell echt niet: “Het fort maakt een grote kans op een zware en spoedige aanval en er zouden geen burgers meer mogen zijn”. De meeste geëvacueerden werden in Londen gehuisd, maar enkele duizenden kwamen terecht in Madeira en zelfs Jamaica. Daarnaast werden er in de kalkstenen rotsen ook kilometers aan tunnels aangelegd. Hierin bouwde men barakken en een volledig operationeel ziekenhuis.
Bommen op Gibraltar
Net zoals het bombardement op Berlijn een maand eerder, op 25 augustus 1940, was de aanval op Gibraltar een vergeldingsbombardement. Op 24 september 1940 Italiaanse nieuwsagentschap Stefani rapporteerde ’s ochtends: “Als vergelding voor de aanval op Dakar gisterenochtend hebben 120 Franse vliegtuigen uit Marokko Gibraltar aangevallen”. Boven de Rots waren echter nog geen vliegtuigen gespot. Niet veel later meldde de United Press Agency (UPA) dan ook dat de Franse [Vichy] regering officieel ontkent had dat er Franse vliegtuigen Gibraltar aangevallen zouden hebben. De UPA sloot zijn bericht wel af met de woorden: “French reprisals are imminent”.
En dit klopte ook. Vichy Frankrijk gaf diezelfde dag nog het bevel tot het vergeldingsbombardement op Gibraltar. In totaal werden hier zes squadrons van de Armée de L’Air de Vichy en vier squadrons van de Marine nationale de Vichy ingezet. Dit kwam neer op 60 bommenwerpers die vanuit de omliggende Franse kolonies aanvlogen. De dag erna voerde Vichy Frankrijk een tweede bombardement uit op de Rots, dit keer met 81 bommenwerpers. Het waren Lioré-et-Olivier LeO 451 bommenwerpers, waarvan er een werd neergehaald door Brits luchtafweergeschut. In totaal werd er ongeveer 128 ton aan bommen afgeworpen boven de stad en de haven. Het fort ondervond schade en er braken branden uit in het noorden van Gibraltar.
Operation Menace
Wat was er dan op 23 september 1940 gebeurd? Britse, Australische en Vrije Franse troepen probeerden de haven van Dakar te veroveren. Dakar lag tijdens de oorlog in Frans-West-Afrika, een kolonie die door Vichy Frankrijk gecontroleerd werd. De missie kreeg als naam Operation Menace. Ondanks de naam was het eerst de bedoeling om middels diplomatie de stad te verkrijgen, maar die vlieger ging niet op. Voor de kust van Dakar werden enkele schoten uitgewisseld tussen enerzijds de Vichy Franse kustbatterijen en de immobiele maar operationele zware kruiser Richelieu in de haven en anderzijds de geallieerde schepen. Het vuren beschadigde aan beide zijden enkele schepen, maar de aftocht werd nog niet afgeblazen.
Een dag later, op 24 september 1940, wierpen vijftig bommenwerpers zo’n 150 bommen af op de haven en de dokken van de stad. Bijna alle bommen misten hun doel. De volgende dag werd het bombardement herhaald met het dubbele aantal bommenwerpers en bommen, maar ook dit resulteerde in weinig treffers. Uiteindelijk moesten de geallieerden schepen hun nederlaag toch inzien. Operation Menace werd afgebroken.
De Franse kruiser Richelieu voor de kust van Dakar, 25 juli 1940
Neem gerust contact met ons op als u geïnteresseerd bent in onze werkzaamheden.
Foto P-38 bij Gibraltar afkomstig uit NARA, Washington D.C via Bombs Away collectie. Overige afbeeldingen: Wikipedia. Tekst: Kimberley Eeftink MA, Bombs Away B.V.