Joachem Wijnstra en de Fokker T-V
Toen hij stierf op 13 mei 1940 was soldaat Joachem Wijnstra van Luchtvaartregiment 2-I-1 22 jaar en drie maanden oud. Ook was hij maar liefst drie keer in vier dagen tijd bij een crash met een Fokker T-V betrokken. Hoewel uitzonderlijk, was hij niet de enige Nederlandse soldaat die tijdens de korte meidagen van 1940 meerdere keren bij een vliegtuigcrash betrokken was.
Fokker T-V Crashes
Het begon op 10 mei 1940 bij de inval van Nazi-Duitsland in Nederland – de slag om Den Haag, om precies te zijn. De Fokker met serienummer 865 moest landen op vliegveld de Kooy, waar het later, vermoedelijk na inname door Duitse troepen, vernietigd werd. De volledige bemanning, inclusief Joachem Wijnstra, overleefde dit. Op 11 mei 1940 rond half vier ’s middags crashte Wijnstra in een andere Fokker T-V met dezelfde bemanning als de dag ervoor in de Bloemendaalsepolder in Waddinxveen. Dit keer kwamen twee bemanningsleden om, de andere drie, waaronder Wijnstra, wisten terug bij hun regiment op Schiphol te komen. Op 13 mei 1940 stapte Wijnstra voor de derde en laatste keer in een Fokker T-V. Nu met een andere bemanning, waarvan de leden allemaal ook al eerder waren gecrasht. Drie van hen waren op 10 mei 1940 bij een noodlanding in Ruigenhoek betrokken geweest, waarbij de gehele bemanning overleefde, en de vierde was reserve luitenant Swagerman, die op 10 mei 1940 de enige overlever van een crash met zijn Fokker T-V in zee was. Swagerman had die dag een flink eind vanuit zee terug naar de kust moeten zwemmen. Toen bleek dat geen van de andere bemanningsleden de crash had overleefd, was Swagerman met de tram terug naar Schiphol gegaan. Toen op 13 mei 1940 bleek dat een missie van die dag de Moerdijkbruggen zou gaan bombarderen, en dat het gevaarlijk zou worden, ruilde Swagerman met een andere, nog maar pasgetrouwde, militair die eigenlijk op deze vlucht had moeten zitten. De reden die Swagerman hiervoor gaf: “Het zal me toch geen twee keer in één week gebeuren, dat ik word neergeschoten.”
Bombardement op de Moerdijkbruggen
Het bombardement op de Moerdijkbruggen was bedoeld om de opmars van de vijandelijke pantserdivisie te stoppen. Dat de missie gevaarlijk was stond bij voorbaat al vast; de kapitein van het regiment had zijn meerdere nog gesmeekt de missie af te blazen, omdat hij vreesde dat niemand levend zou terugkeren. De Fokker T-V waar Wijnstra en Swagerman inzaten, begeleid door slechts twee jachtkruisers (Fokkers G-1), werd op de terugweg van het bombardement in de buurt van Ridderkerk gezien door zeven Duitse Messerschmitt jachtvliegtuigen. De Fokker werd door de Duitse toestellen in brand geschoten, maakte een vreemde bocht waarbij één bemanningslid uit het toestel viel, en wist vervolgens een noodlanding in een griend (lokaal bekend als ‘De Gorsen’) bij Ridderkerk te maken. Twee bemanningsleden, waaronder Wijnstra, leefden nog en doofden hun inmiddels brandende kleding in het water van de griend. Kort daarna werden ze vanuit een Messerschmitt alsnog doodgeschoten. De begeleidende Fokker G-1 jachtkruisers deden wat ze konden om de Fokker T-V te beschermen en gingen het gevecht aan. Eén van de twee toestellen werd doorzeefd met kogels en stortte neer. De tweede wist uiteindelijk te ontsnappen en keerde terug naar Schiphol.
Joachem Wijnstra ligt begraven in Kortezwaag, hij kreeg postuum het Vliegerkruis toegekend. Ben Swagerman ligt op de Grebbeberg, en kreeg postuum de Militaire Willemsorde. De militair met wie hij die 13e mei ruilde heeft de oorlog overleefd, en vernoemde zijn kort na de oorlog geboren zoontje naar hem: Ben.
Door Lisette van Wingerden