Opstand van de Georgiërs op Texel
‘Europa’s laatste veldslag’ werd vandaag exact 75 jaar geleden beëindigd, twee weken na de Duitse capitulatie in Nederland. Het strijdtoneel was Texel. We hebben het over de Opstand van de Georgiërs.
Gewonde Georgische soldaten op Texel
Militairen uit het 822e Georgische bataljon waren de hoofdrolspelers tijdens de opstand. Het bataljon bestond uit twee groepen: Duitsers (voornamelijk officieren) en Georgische ‘vrijwilligers’. Dit waren vooral soldaten die aan het Oostfront gevangen waren genomen. De soldaten kregen de keuze tussen in de krijgsgevangenkampen te blijven, waar honger en dood schering en inslag waren, of zich op te geven voor het Duitse leger. In de Sovjet-Unie zouden ze dan zonder uitzondering voor landverraders worden aangezien.
Rode Dag der Geboorte
De nacht van 5 op 6 april betekende voor de Georgische troepen een laatste kans op verzet, voor het bataljon zich zou verplaatsen naar Oost-Nederland. In de nacht en vroege ochtend van 6 april, omgedoopt tot de ‘Dag der Geboorte’, vermoordden Georgische troepen bij Den Burg ongeveer 450 Duitsers met bajonetten en messen bij.
Na een bloederig maar voor de Georgiërs succesvol begin liep de opstand daarna spaak. Snel kwam er een Duits tegenoffensief op gang vanuit het vasteland. Een veerboot bracht 600 Duitse soldaten via de Mok aan wal, met mitrailleurs en mortieren. De Georgiërs bij Den Burg kregen een korte maar grootschalige beschieting te verduren, vanuit het zuiden en noorden van het eiland maar ook vanop het vasteland en zelfs vanop Vlieland. Er werden zo’n 1.800 granaten afgeschoten in een halfuur tijd.
Texels verzet
In de weken die volgden, leden de Georgische troepen steeds meer terreinverlies. Nadat de opstand onvermijdelijk neergeslagen werd, kamden de Duitse militairen heel Texel uit, op zoek naar gevluchte Georgiërs. Enkele honderden van hen wisten zich met hulp van de Texelse bevolking te verbergen tijdens de razzia’s. Uiteindelijk luidde de komst van Canadese troepen op 20 mei pas het eigenlijke einde in van de strijd.
Op 22 mei vond men een massagraf op het strand, waarin geëxecuteerde Texelaars en Georgiërs begraven waren. De Georgische troepen die de opstand wel hadden overleefd, keerden terug naar huis in geallieerde uniformen en met aanbevelingsbrieven van het Nederlands verzet en de Canadese legerleiding. Toch werden ze vaak een aantal jaar naar Sovjet-werkkampen gestuurd voor ze uiteindelijk naar huis mochten terugkeren.
Op de Georgische Erebegraafplaats Loladse op Texel liggen militairen begraven van het 822e Georgische bataljon
Europa’s laatste veldslag
Ongeveer 800 Duitse soldaten hadden de dood gevonden tijdens de wekenlange strijd. Hetzelfde gold voor meer dan 500 Georgiërs en 120 Texelaars. Vele boerderijen en gebouwen waren beschadigd door branden en beschietingen en grote delen van Den Burg waren verwoest. Enkele bunkers die de Duitsers hadden gebouwd aan de kust werden tijdens de opstand ook tot ontploffing gebracht. Texel had het tijdens de opstand, die bekend kwam te staan als ‘Europa’s laatste veldslag’, zwaar te verduren gehad.
Ook nu nog worden er geregeld explosieven op Texel gevonden en ter ontploffing gebracht. In 2012 vonden Duitse toeristen nog een brisantgranaat op het strand. In een plastic tasje gaven ze de granaat af op het gemeentehuis. Ook vorige maand vonden de EOD en de politie nog een explosief in een woning in Den Burg.
Neem gerust contact met ons op als u geïnteresseerd bent in onze werkzaamheden.
Beelden: Wikipedia (Creative Commons Attribution 2.0 Generic license)
Tekst: Kimberley Eeftink MA, Bombs Away B.V.