Polen in de oorlog
Nadat Polen in 1939 werd binnengevallen en bezet door Nazi-Duitsland en Sovjet-troepen vluchtten duizenden Polen naar Frankrijk en Engeland. In Frankrijk richtten zij de PAF op, de Polish Air Force. Hoewel zeer ervaren werd maar 10% van de Poolse vliegers ingezet tijdens de Duitse inval in Frankrijk. De resultaten waren desondanks goed: er werden veel Duitse vliegtuigen beschadigd. Na de capitulatie van Frankrijk vertrokken de Poolse vliegers veelal naar Engeland, waar ze opnieuw onderdeel van de daar bestaande luchtmacht werden.
De luchtoorlog
In Engeland bestonden in eerste instantie grote twijfels over het laten integreren van de Poolse vliegers binnen de RAF. De inmiddels zeer ervaren piloten moesten maanden wachten in een trainingscentrum, terwijl de RAF ondertussen zware verliezen leed. Uiteindelijk mochten de Poolse vliegers vier squadrons binnen de RAF vormen, zij het (deels) onder commando van niet-Polen. Het ging om twee bomber squadrons (300 en 301), en twee fighter squadrons (302 en 303). Daarnaast kozen sommige piloten ervoor bij het squadron te blijven waar ze tot die tijd bij getraind hadden. De twee fighter squadrons werden voor het eerst ingezet tijdens de Slag om Engeland in augustus 1940, waarin ze, voor de RAF onverwachts, erg succesvol bleken. 303 Squadron was in deze tijd het meest efficiënte squadron dat de RAF had, en niet iedereen was daar blij mee. Overheids-censuur probeerde dit feit dan ook uit de kranten te houden, wat op veel protest van RAF-commandanten kwam te staan. Het had ook weinig zin, verhalen van de heldendaden van de Poolse piloten gingen als een lopend vuurtje in het rond, en de Poolse vliegers werden de helden van Londen. Hun populariteit ging schijnbaar zo ver dat Britse vliegers overgingen tot het nadoen van een Pools accent om aandacht van meisjes te krijgen. Het succes van de Poolse vliegers zette door, en later in de oorlog zouden er nog elf Poolse squadrons bijkomen, terwijl er daarnaast ook vele Polen bij niet-Poolse squadrons vlogen.
Sosabowski en Market Garden
Naast vliegers waren er ook veel Polen actief bij de grondtroepen. Zo was op 23 september 1941 in Engeland de 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade opgericht, die voornamelijk uit Poolse militairen bestond. De brigade stond onder leiding van de Poolse Generaal-Majoor Stanisław Sosabowski. Vanaf 17 september 1944 werd de brigade ingezet tijdens Market Garden in Nederland. Sosabowski was vanaf het begin kritisch geweest op de Market Garden plannen. Hij had kritiek op de landingslocatie, en wilde dat men acht sloeg op Nederlandse inlichtingen over Duitse tanks die in de buurt waren. Ook vond hij het geen goed idee dat zijn Poolse troepen gescheiden van hun zware wapens bij Driel zouden landen. Zijn kritiek werd compleet genegeerd, en in plaats daarvan kreeg Sosabowksi na het mislukken van operatie Market Garden de schuld van het verlies. Hoge Britse officieren beschuldigden de Poolse parachutisten er onterecht van niet bereid te zijn geweest om te vechten. De Britse parachutisten die met de Poolse militairen gevochten hadden waren het overigens niet met hun officieren eens, zij wisten heel goed dat deze beschuldigingen totaal ongegrond waren.
Na het einde van de oorlog viel Polen in Sovjethanden. Voor Poolse militairen in Engeland was het levensgevaarlijk om terug te keren naar hun thuisland, en velen, waaronder Sosabowski, bleven in ballingschap in Engeland. Sosabowski vocht voor zijn goede naam en verzocht een onderzoek naar de beschuldigingen. Dit onderzoek kwam er toen niet, en Sosabowski stierf in 1967 als fabrieksarbeider in Engeland. Hij heeft bij leven nooit erkenning gekregen voor zijn inzet tijdens operatie Market Garden. In 2005, na een uitzending van tv-programma Netwerk en publiekelijke steun van prins Bernhard, kreeg de 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade de Militaire Willemsorde toegekend. In 2006 ontving Generaal-Majoor Stanisław Sosabowski postuum de Bronzen Leeuw.
Door Lisette van Wingerden