Afbeelding boven: Opgepakte mannen bij de razzia op 10 november 1944: Bron: Stadsarchief Rotterdam.
Razzia van Rotterdam
In de avond van 9 november 1944 werden door 8000 Duitse soldaten onder de codenaam Aktion Rosenstock alle belangrijke bruggen en pleinen in Rotterdam bezet en het telefoonverkeer afgesloten. In sommige delen van de stad werden pamfletten bezorgd met daarop het bevel dat alle mannen tussen 17 en 40 jaar zich moesten melden voor de Arbeitseinsatz.
Het noodlot slaat de volgende dag toe
Op 9 november 1944 waren Schiedam en de Rotterdamse buitenwijken hermetisch afgesloten. Op 10 november 1944 werd dit gebied geheel uitgekamd. Een dag later moest ook de binnenstad van Rotterdam eraan geloven. Overal stonden Duitse militairen met mitrailleurs waarbij er in de lucht werd geschoten en er soms zelfs handgranaten ontploften. Vanaf 07.30 uur reden luidsprekerwagens rond in Rotterdam met de mededeling dat mannen tussen de 17 en 40 jaar zich onmiddellijk moesten melden. Straat voor straat gingen de Duitse militairen iedereen af. Veel mannen zagen geen andere mogelijkheid dan zich te melden. Vluchten was omdat de stad was afgesloten vrijwel onmogelijk en de meesten vreesden represailles voor hun families wanneer ze zich niet zouden melden. De mannen die wel weigerden, werden in veel gevallen opgepakt bij de huiszoekingen. Mannen die probeerden te ontkomen met een vrijstelling aan de razzia, werden eveneens gearresteerd door de bezetter.
Bij elkaar gebracht en getransporteerd
De groepen mannen werden bijeengebracht op verschillende verzamelplaatsen zoals het Beursgebouw, de Heinekenbrouwerij en het Feyenoord-stadion. In het stadion werden de mannen, onder wie veel Feyenoord-supporters voor wie deze ervaring in hún stadion extra wrang was, vanaf de eerste ring bewaakt door Duitse militairen. Een van de opgepakte mannen was de toen zeventienjarige Frans Appels. Hij verklaarde het volgende over zijn ervaring: “Verrek, dacht ik. Nou sta ik op het veld, daar waar de spelers altijd staan. Terwijl ik toch altijd zo’n lullig voetballertje was.” Vanuit de verzamelplaatsen gingen ze te voet, per boot of per trein verder. In Rotterdam en Schiedam bleven veel families in onzekerheid achter. Op 10 en 11 november 1944 had de Duitse bezetter 52.000 mannen van 70.000 mannen in Rotterdam en Schiedam opgepakt. Van de 52.000 mannen werden er zo’n 10.000 tewerkgesteld in het oosten van Nederland terwijl de rest naar Duitsland werd afgevoerd.
Het vervolg
De mannen in Rotterdam en Schiedam werden opgepakt onder het mom dat de Duitse bezetter de mannen nodig had voor dwangarbeid. Het is echter waarschijnlijker dat ze werden afgevoerd vanwege de angst dat zij meer verzetsacties zouden gaan uitvoeren naarmate de geallieerde troepen verder optrokken. De razzia was de grootste van de Tweede Wereldoorlog. Na de actie in Rotterdam werden door de Duitse troepen nog wel een aantal razzia’s uitgevoerd waaronder in Delft. Het effect van deze razzia’s was echter veel beperkter omdat men gehoord had van de actie bij Rotterdam. De meeste mannen konden hierdoor op tijd onderduiken of betere schuilplaatsen creëren.
Door Marieke de Klein