Het vergisbombardement op Nijverdal (22 maart 1945)
Op 22 maart 1945 vond een zogenaamd ‘vergisbombardement’ op Nijverdal plaats. Een grote groep Amerikaanse vliegtuigen kon hun eigenlijke doel niet bereiken en besloot daarom hun secundaire doelwit, namelijk Wierden en Rijssen, aan te vallen. Bij het zoeken van de secundaire doelwitten ging iets verkeerd en werd Nijverdal twee keer gebombardeerd. Dit bombardement kostte 73 burgers het leven.
Vergisbombardement op Nijverdal
Het bombardement werd uitgevoerd door de 9th USAAF, 409th Bomber Group die deel uitmaakte van de 97th Combat Wing. Het oorspronkelijke doel van het bombardement was Gross Reken in Duitsland. Drie groepen bommenwerpers voerden de aanval uit. Twee daarvan zouden hun bommen uiteindelijk boven Nijverdal afwerpen. De aanval werd uitgevoerd door 27 A-26 Invader en 8 A-20 Havoc bommenwerpers. Volgens Amerikaanse gegevens zouden de toestellen 375 x 250 lb. brisantbommen bij zich hebben gehad.
Het bombardement in meerdere fases
In Nijverdal kwamen rond de klok van vier uur in de middag in twee fases circa tussen de 75 en 100 bommen neer. Of dit helemaal klopt is niet geheel duidelijk, aangezien er volgens de Amerikaanse gegevens in totaal zo’n 164 bommen moeten zijn afgeworpen. Tevens waren burgers in Nijverdal die zich meenden te herinneren dat de aanval in drie fases plaatsvond, maar hiervoor is geen bewijs gevonden in de Amerikaanse of Britse gegevens. Wat wel vaststaat is dat er 73 doden vielen door het bombardement. Het hoge dodenaantal werd veroorzaakt door dat het bombardement in (minstens) twee fases plaatsvond. Na het eerste bombardement liepen de straten van Nijverdal namelijk vol met buurtbewoners die wilden helpen, en toen de straten vol waren gelopen werd het tweede bombardement uitgevoerd.
Nasleep
De materiële schade van het bombardement was enorm. Er werden 37 woningen, 22 winkelpanden en een school met hoofdonderwijzerswoning verwoest. De meeste dakloos geraakte Nijverdallers kregen onderdak bij familie of bekenden. In sommige boerderijen zat men met 20 tot 30 personen bij elkaar in één woning. Getroffen burgers die geen onderdak konden vinden, werden ondergebracht in Rijkskamp Twilhaar. De 73 doden werden naar een lagere school gebracht voor identificatie. NSB-burgermeester M. Stevens wilde de stoffelijke overschotten in een massagraf begraven, maar het hoofd van de Luchtbeschermingsdienst dhr. Boontje en dhr. Visscher van de geneeskundige dienst wisten dit te voorkomen. In de dagen na het bombardement vond er elk half uur een begrafenis plaats. Nijverdal was niet de enige plaats die tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog werd getroffen door een geallieerd vergissingsbombardement. Het is wel één van de zwaarste, die vlak voor de bevrijding plaatsvond en veel slachtoffers eiste. Extra wrang is dat er geen daadwerkelijke doelwitten werden geraakt. Rond het bombardement bestaan nog altijd vragen, zoals over het eventuele derde bombardement dat die dag op Nijverdal zou hebben plaatsgevonden, maar waar behalve getuigen die dit meldden geen enkel bewijs voor is gevonden. Hoe het ook zij, 22 maart 1945 is de geschiedenis in gegaan als één van de donkerste dagen van Nijverdal.
Door Lisette van Wingerden