De Eerste Slag om Malta
Om de controle over de Middellandse Zee te krijgen, had Groot-Brittannië een tekort aan bases in het Mediterrane gebied. Gibraltar was zo’n basis. Al eeuwenlang stond de Rots onder Brits bewind en betekende het de controle over de verbinding tussen de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee. Tussen Sicilië en Libië lag nog zo’n strategische locatie: Malta. Het eiland was al sinds 1815 een Britse kolonie en lag pal op de aanvoerlijn van Italië naar Noord-Afrika. Britse duikboten die vanuit Malta opereerden konden op deze manier de Duitse konvooien belagen. Maar het verstoren van de aanvoerlijnen kwam met een zware prijs. De Luftwaffe en Regia Aeronautica – de Duitse en Italiaanse luchtmachten – voerden vanaf maart 1941 vier maanden lang zware bombardementen uit op het eiland. Deze lucht- en zeeslag kwam later bekend te staan als de Eerste Slag om Malta.
Onzinkbaar vliegdekschip
Hoewel de Britse premier Winston Churchill Malta een ‘onzinkbaar vliegdekschip’ noemde, waren er begin 1941 bijzonder weinig vliegtuigen aanwezig op het eiland. Exact vijftien Hawker Hurricane jachtvliegtuigen moesten de verdediging van Malta op zich nemen. De Maltese bevolking zelf bleek totaal onvoorbereid op de eerste Duitse luchtaanvallen. Hoewel het voornaamste doelwit de Grand Harbour was, werden ook civiele doelwitten namelijk niet ontzien. Pas eind april 1941 kregen de vijftien jachtvliegtuigen versterking in de vorm 23 extra Hurricanes, afkomstig van het vliegdekschip HMS Ark Royal. Halverwege mei kwamen hier nog 47 Hurricanes bij. Het zou de maximale bezetting betekenen voor de verdediging van het eiland vanuit de lucht.
Na de aanvallen in maart 1941 begon de Britse tegenaanval vanaf Malta begin april warm te lopen met de aankomst van vier torpedojagers. Samen met de al aanwezige onderzeeërs zetten ze de aanval in op de Duitse konvooien onderweg naar Noord-Afrika. In de nacht van 15 op 16 april 1941 zag de Britse oorlogsinspanning rond Malta haar grootste succes tot dan toe. Vijf Britse torpedojagers van 14th Destroyer Flotilla slaagden er in vijf Italiaanse transportschepen (de Sabaudia, Aegina, Adana, Isetlhon en Arta) en drie torpedojagers (de Tarigo, Lampo en Baleno) tot zinken te brengen. Aan Britse zijde werd alleen de HMS Mohawk uitgeschakeld.
Mediterrane springplank
Malta deed steeds meer dienst als springplank naar de rest van het Mediterrane gebied, zoals voor bombardementen op de haven van het door de Italiaanse troepen gecontroleerde Tripoli. Het duurde echter niet lang voor de Duitse eenheden erin slaagden mijnen te leggen in de Grand Harbour, een doorn in het oog van de aanwezige Britse schepen. De Italiaanse vloot voegde hier nog 54.000 mijnen aan toe rond het eiland zelf. Malta was een basis die de geallieerden niet konden en mochten verliezen. Begin mei werd daarom de aanwezigheid van Britse schepen bij het eiland flink uitgebreid met twee kruisers (de HMS Gloucester en HMS Dido), een mijnenlegger (de HMS Abdiel) en zes torpedojagers. Hiervan werd één tot zinken gebracht door de Duitse mijnen in de haven, terwijl de HMS Gloucester ernstig beschadigd werd.
Eind juni kwam er een einde aan de zware bombardementen door de Luftwaffe. Aan het Oostfront had het Duitse Leger operatie Barbarossa afgetrapt. Hierdoor werden vele Duitse vliegtuigen teruggeroepen uit andere delen van Europa. Wel bleef Malta met bevoorradingsproblemen kampen door de aanwezigheid van de Duitse vloot en zette de Italiaanse Regia Aeronautica haar luchtaanvallen tegen het eiland gewoon verder. De Britse controle over de Middellandse Zee glipte daarboven steeds verder weg na de Duitse landing op Kreta en het verlies van Griekenland. Een echt bastion zou Malta niet meer worden. Wel bleven de Britten het eiland gebruiken om de Duitse konvooiroutes naar Noord-Afrika te onderbreken.
George Cross
Als een teken van dapperheid tijdens de Eerste Slag om Malta mocht de Maltese bevolking collectief het George Cross in ontvangst nemen. Deze blijk van erkentelijkheid gaf Groot-Brittannië aan burgers die zich moedig gedragen hadden onder gevaarlijke omstandigheden. Sindsdien prijkt het kruis op de linkerbovenhoek van de Maltese vlag. In 1942 barstte de Tweede Slag om Malta los. In twee jaar tijd zou het eiland 3.000 Duitse en Italiaanse bombardementen te verduren krijgen. Alleen al boven de Grand Harbour werd 6.700 ton aan explosieven afgeworpen. Malta werd een van de meest intensieve gebombardeerde gebieden tijdens de hele oorlog.
Bent u een projectontwikkelaar of van een gemeente en wilt u graag weten wat er zich in uw projectgebied afspeelde tijdens de Tweede Wereldoorlog? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen.
Foto’s afkomstig van Wikipedia. Tekst: Kimberley Eeftink MA, Bombs Away B.V.