De Sovjetinvasie van Manchukuo
Rampzalig Japan. De hemel boven de ten dode gedoemde eilanden, nog verduisterd door de rook van de eerste gruwelijke atoom-bom, wordt opnieuw verscheurd door een felle bliksemstraal: Sovjet-Rusland heeft de oorlog verklaard. Hiermede is de keten gesloten, Japan is omsingeld, de Russische beer stort zich op den reeds zwaar gewonde tegenstander.
Dit schreef de Volkskrant op donderdag 9 augustus 1945, nog voor de tweede atoombom op Nagasaki afgeworpen werd. Op de voorpagina van de krant was paginabreed te lezen: “Sovjet-Rusland in oorlog met Japan”.
Gisteren ontving Molotof [sic] (minister van Buitenlandse Zaken van de Sovjetunie) den Japanse ambassadeur te Moskou en deelde hem mede, dat de geallieerden Rusland verzocht hadden, deel te nemen aan de oorlog met Japan. “Trouw aan het bondgenootschap met de geallieerden, aldus Molotof [sic], heeft de Sovjet-Unie het aanbod aanvaard. De Sovjet-Unie zal met ingang van Donderdag in staat van oorlog met Japan zijn.”
De Sovjetinvasie vond plaats in Manchukuo. Sinds de Japanse inval in Mantsjoerije in 1932 was Manchukuo een Japanse vazalstaat in Noordoost China en Binnen-Mongolië. Het gebied lag pal op de grens tussen China, de Sovjetunie en het door Japan veroverde Koreaanse schiereiland. Het is daarom ook niet verwonderlijk dat nu net Manchukuo het front werd van Sovjetinvasie.
Neutraliteitsverdrag
Aan het begin van de oorlog, in april 1941 hadden de Sovjetunie en Japan in Moskou een Neutraliteitsverdrag getekend. Dit verdrag had als doel een houding van non-agressie te waarborgen tussen de twee landen. Hierdoor konden ze wel vechten met elkaars bondgenoten, maar niet met elkaar. Japan, dat toen al in een oorlog met China verwikkeld was en zag hoe de relatie met de Verenigde Staten steeds verder achteruit ging, hoefde zich hierdoor geen zorgen te maken over zijn noordelijke grenzen. De Sovjetunie kon zich op zijn beurt focussen op het Europese front.
Een kaart van de Japanse veroveringen. Manchukuo staat met rood aangeduid.
Ook tekenden beide landen een verdrag omtrent de grens tussen Mongolië – dat onder Sovjetinvloed stond – en Manchukuo. De Sovjetunie zou de territoriale integriteit van de Japanse vazalstaat respecteren en Japan zou hetzelfde doen voor Mongolië.
Sluiproute oostwaarts
De volgende oorlogsjaren hadden beide landen de handen te vol om het verdrag te verbreken en elkaar aan te vallen. Maar met de Duitse overgave die begin 1945 al in de lucht hing, veranderde dit voor de Sovjetunie. Tijdens de Conferentie van Jalta in februari 1945 ging Stalin akkoord met de rest van de geallieerde partijen: de Sovjetunie zou Japan de oorlog verklaren binnen drie maanden na het einde van de oorlog in Europa. In ruil hiervoor zou het onder andere erkenning krijgen voor enkele claims die het land had gemaakt in Azië, zoals de eilandgroep van de Koerilen.
Op 5 april 1945 zegde de Sovjetunie het verdrag op. Formeel gezien zou het verdrag dan pas binnen een jaar echt ophouden, in april 1946. Desondanks begon de Sovjetunie troepen oostwaarts te verplaatsen. Om deze massale troepenverplaatsing geheim te houden, maakten ze zo min mogelijk gebruik van de spoorlijnen.
Tangbeweging
Een minuut na middernacht – Moskoutijd – op 9 augustus 1945 viel de Sovjetunie Manchukuo binnen. De inval vond plaats in drievoud: uit het oosten (net ten noorden van Vladivostok), uit het noorden en uit het westen. Hiermee schiep de Sovjetunie drie fronten, respectievelijk het 1ste en 2de Verre Oostenfront en het Transbaikalfront.
Met tanks en gemotoriseerde artillerie doorkruisten de westelijke troepen de woestijn en bergen van Binnen-Mongolië om zo een gigantische tangbeweging te creëren. De troepen bij het 1ste Verre Oostenfront vormden de tweede helft van de tang, en hadden daarnaast als doel vluchtende Japanse soldaten naar Korea te onderscheppen. In totaal werden er door de Sovjetunie meer dan anderhalf miljoen soldaten, 5.500 tanks en gemotoriseerde artilleriestukken en zo’n 3.700 vliegtuigen ingezet.
Stalin en de Amerikaanse president Truman tijdens de conferentie van Potsdam in Berlijn, 20 juli 1945.
Zwaard van Damocles
Met de eerste atoombom die Hiroshima verwoest had en de omsingeling van Manchukuo namen veel kranten de uitdrukking “het zwaard van Damocles” in de mond om de Japanse situatie te omschrijven. De tweede atoombom op Nagasaki moest toen nog plaatsvinden, een paar uur na de start van de invasie.
De Sovjettroepen konden tot diep in Manchukuo doordringen. Ook viel de Sovjetunie nog andere Japanse territoria binnen. Op 11 augustus 1945 ging de invasie van zuidelijk Sachalin van start, en 13 augustus zag de eerste van vele amfibielandingen in Noord-Korea. Uiteindelijk zouden ook de Koerilen nog binnengevallen worden.
Een week na het begin van de invasie, op 15 augustus 1945, hoorde het Japanse volk voor de eerste keer de stem van hun keizer via de radio. Keizer Hirohito verklaarde tijdens een korte, vooraf opgenomen toespraak dat Japan de verklaring van Potsdam accepteerde. Dit betekende echter nog geen formele overgave, en op vele plaatsen duurde de strijd tussen Japanse en Sovjettroepen voort. Pas vijf dagen later kregen de Japanse troepen in Manchukuo het bevel de wapens neer te leggen.
Neem gerust contact met ons op als u geïnteresseerd bent in onze werkzaamheden. Afbeelding van Jalta afkomstig uit de Bombs Away collectie. Andere afbeeldingen afkomstig van World War II Datavase (https://ww2db.com/). Kaart afkomstig van Wikipedia Commons. Tekst: Kimberley Eeftink MA, Bombs Away B.V