De Fins-Russische Winteroorlog (1939-1940)
Vandaag is het exact 84 jaar geleden (12 februari 1940) dat Sovjettroepen door de Finse verdediging braken op de Karelische landengte. Waar de Finse troepen de maanden ervoor nog de aanvallende Sovjettroepen knap had kunnen weerhouden, leek er nu een einde aan de Finse weerstand te komen. Deze dag markeerde het begin van het einde van de Fins-Russische Winteroorlog.
De Fins-Russische Winteroorlog: Het Molotov-Ribbentroppact
De strijd die tussen Finland en de Sovjet-Unie vanaf 30 november 1939 zou losbarsten was het gevolg van het Molotov-Ribbentroppact. Het Molotov-Ribbentroppact was een niet-aanvalsverdrag dat werd gesloten tussen de Sovjet-Unie en nazi-Duitsland. In de geheime aanhangsels van dit verdrag werden afspraken gemaakt over de invloedssferen van beide landen. Polen werd verdeeld en de Baltische staten, Finland en delen van Roemenië zouden tot de Sovjetsfeer moeten gaan behoren.
De Tweede Wereldoorlog begint
Enkele dagen na het sluiten van het verdrag trok Duitsland Polen binnen op 1 september 1940. De Sovjet-Unie trok op 17 september 1940 het oosten van Polen binnen maar het land bleef officieel neutraal. In de maanden erna werden de Baltische staten – Estland, Letland en Litouwen – ingelijfd aan de hand van verdragen van wederzijdse bijstand. De volgende stap was om een ‘samenwerking’ met Finland aan te gaan. Er volgde een reeks van onderhandelingen maar de Finnen bleken niet bereid om concessies aan de Sovjet-Unie te doen. Op 26 november 1939 bombardeerde de Sovjet-Unie het dorp Mainila dat zich op de grens van Rusland en Finland bevond. De Sovjets gaven de schuld van de ‘beschieting’ aan de Finnen en eisten excuses. De Finnen weigerden excuses te maken en vier dagen later viel de Sovjet-Unie Finland aan.
De aanval wordt geopend
Zonder een oorlogsverklaring trokken de Sovjettroepen op 30 november 1939 op verschillende locaties de Finse grens over. Helsinki werd diezelfde dag gebombardeerd door Toepolev SB-2-bommenwerpers waarbij 200 slachtoffers vielen. Ook werden er bombardementen uitgevoerd op de Finse steden Tampere en Turku. De Russen zetten de eerste aanval in met zo’n 400.000 soldaten, 2000 tanks, 2000 kanonnen en 2000 vliegtuigen. Daar tegenover stonden zo’n 120.000 Finse militairen en zo’n 100 vliegtuigen. Beide kanten waren uitgerust met moderne bewapening maar de aantallen waren in het voordeel van het Rode Leger. De verwachting van Jozef Stalin was dat Finland net als Polen binnen enkele dagen met minimale verliezen ingenomen zou worden. Dit bleek uiteindelijk flink tegen te vallen.
De Finnen weren zich kranig
Geholpen door de strenge winter van 1939-1940 lukte het Finland tegen alle verwachtingen in om stand te houden. De Sovjettroepen die deelnamen aan de zogeheten ‘Fins-Russische Winteroorlog’ waren slecht voorbereid op de koude en natuurlijke omgeving van het gebied. De ingezette guerrillatactieken van de Finse troepen bleken effectief te zijn doordat zij zich in tegenstelling tot de Sovjets wel goed organiseerden. Al snel bleek de inzet van benzinebommen (zogenoemde molotovcocktails) een effectieve manier om Sovjettanks uit te schakelen. Ook schroomden de Finnen niet om de tactiek van de verschroeide aarde in te zetten. De samenwerking tussen bommenwerpers, tanks en infanterie aan de kant van het Rode Leger verliep daarentegen dramatisch. De Sovjets maakten gebruik van massale frontale artillerieaanvallen waarbij er nauwelijks om de eigen verliezen werd bekommerd.
Het slotakkoord
De Sovjets hadden bij de tweede aanval geleerd van hun fouten. Er werden vanaf januari 1940 meer en beter voorbereide troepen ingezet. Ook werd er een nieuwe aanvalstactiek toegepast waardoor er een betere samenwerking was tussen de verschillende onderdelen van het Rode Leger. De basis van deze tactiek bestond uit grootschalige artilleriebeschietingen en aanvalsgolven geconcentreerd op bepaalde plekken van de Finse verdedigingslinies. Op 12 februari 1940 werd er een eerste doorbraak bewerkstelligd. Hierna werd er in hoog tempo steeds meer terrein gewonnen door de Sovjets. Eén maand later, op 12 maart 1940, werd de Vrede van Moskou ondertekend en een dag later kwam er een staakt-het-vuren. Hoewel Finland niet officieel ondergeschikt werd gemaakt aan de Sovjet-Unie – zoals bij de Baltische staten het geval was – moest het een groot deel van zijn grondgebied afstaan. Desalniettemin wordt de Winteroorlog door veel Finnen vandaag de dag herinnerd als een succes: de Finse troepen wisten immers een volledige Sovjetinvasie af te weren en de onafhankelijkheid van Finland – in ieder geval in naam – te behouden.
Door Marieke de Klein